از بررسی هنرها و صنایع هنری ایرانیان در دوره ی ما قبل از تاریخ مدون کشورمان می توان چنین نتیجه گرفت که:
ایرانی ها دارای ذوق هنری و زیبا پسندی خاصی بوده اند که نمونه ی آن در آثار سفالین شوش، تپه سیلک، تپه حصار و نیر مفرغ های لرستان آشکار است. ایرانی ها توجه ویژه ای به نقش حیوانات داشته اند. افزون بر نقوش حیوانی از نقش های هندسی که البته هریک معنا و رمز و رازی داشتند برای تزیین ظروف و من جمله سفالینه های خود استفاده می کردند.
شیوه ی کار هنرمندان قدیم ایران، ناتورالیست(Naturalist) طبیعت سازی نبوده بلکه ایرانیان به نقش های تجریدی استیلیزه و رمزی سمبولیک علاقه بیشتری داشته و آنها را بر طرز کار شیوه ناتورالیست ترجیح میدادند.
در دوره ی هخامنشی ۵۵۰ تا 330 ق. م. ساخت جام ها و ساغرها (ریتون ها) از طلا یا نقره که به شیوه ی چکش کاری ساخته و پرداخته و تزیین می شد، در زمره ی شاهکارهای فلزکاری ایران ثبت شده است. چکش کاری روی نقره و نقره کاری، زرگری و ساخت زیورآلات زرین و سیمین، ریخته گری مفرغ سفالی سازی، سنگ تراشی، پارچه بافی و به ویژه بافت پارچه های لطیف از پشم، کنده کاری و منبت کاری و سرانجام قالی بافی - که نمونه ی بارز و شاخص آن قالی پازیریک، یعنی نخستین قالی بافته شده در جهان، توسط ایرانیان هنرمند و متعلق به حدود ۵۰0 ق. م. است - از دیگر هنرهای مطرح به شمار می آید که نمونه هایی از آن هم اینک در موزه ها و دیگر مراکز هنری جهان موجود است و در روزگار خود چون تحفه های گران بها به دورترین نقاط ، چون کناره ی جیحون و کوه های آلتایی و سرزمین مصر، صادر می شد.
نگاهی به سیر تحول #صنایع دستی در این بازه زمانی را می توان از بین متون تاریخی کهن ایران به دست آورد. طبیعی است که شرایط اجتماعی و سیاسی هر دوره تاریخی و سیاست گزاری های آن بر روند رشد و یا رکود صنایع دستی موثر است. برای مثال از لابلای متون کتاب های مسعودی و بیهقی می توان به این نتیجه رسید که هنرهای مربوط به جواهر و مرصع در دوره های باستانی ایران تا پایان عصر غزنوی بسیار اهمیت داشت واین نوع صنعت دست، این پیشرفت را به دلیل حمایت پادشاهان از این صنعت و اهمیتی که برای جواهرت قایل بودند کسب کرده بود . نگاه به متون تاریخی نشان می دهد که در این دوره ها صنف جواهرساز از جایگاه اجتماعی خاصی نیز برخوردار بودند، چرا که صنعت تزیین جواهر و مرصع برای تزیین جواهرات، وسایل جنگی مثل شمشیر و حتی کمربند و... مورد استفاده قرار می گرفت. این رونق در دوره های بعد نیز دیده می شود.
هنر ساخت جواهرات زینتی دوره هخامنشی
در سفرنامه سانسون اهمیت مهرساز و جایگاه آن در حاکمیت صفوی را می توان به وضوح دید. از طرفی نگاهی به متون تاریخی نشان می دهد که با گسترش اسلام و فقه اسلامی و احکام مختلف، هنرهای مربوط به ساخت ساز و صورتگری نزول پیدا کرد و حتی در دوره هایی از تاریخ با شکل گیری گروه های فتوت، کار این اصناف تا حدی مکروه و گاهی حرام اعلام شد و این امر بر رکود این نوع از صنایع دستی تاثیرگذار بود. متون تاریخی دوره ایلخانان مغول نشان می دهد که خواجه رشید الدین فضل الله همدانی به دلیل دوری کردن ایرانیان از تصویرگری، برای تصویرگری کتاب خود در ربع رشیدی از نقاشان چینی استفاده کرده است.
دوره قاجار را می توان دوره اوج و فترت صنایع دستی به صورت همزمان دانست. در این دوره از یک سو با ارتباط گرفتن ایران با غرب زمینه ورود بسیاری از کالاهای خارجی در ایران فراهم شد و به این شکل تا حدودی صنایع دستی ایران کم رونق شد و از سوی دیگر صنایع دستی و اصناف جدیدی در ایران مثل صنعت حلبی سازی و عبابافی شکل گرفت و رونق پیدا کرد.
صنایع دستی ترکیبی از هنر و صنعت هستند که در قالب حوزه ای مستقل و بومی مطرح می شوند. این صنایع، تا حد بسیاری بیانگر فرهنگ و صنعت مردمان و استعدادها و مهارت های آنهاست. صنایع دستی تولید شده محصول اندیشه، احساس و دست تولید کننده است. بنابراین این صنایع را می توان بازتابی از تاریخ و تمدن و آیینه تمام نمای ذهن و ذوق و هنر هر منطقه دانست. صنایع دستی که به هنرهای صناعی هم می تواند نام برده شود دارای ویژگی های خاص خود است.
صنایع دستی تولیدات ملی و غیروابسته محسوب می شوند و قابلیت ایجاد و توسعه در تمام مناطق کشور از جمله شهر، روستا و عشایر را دارند. این صنایع به مواد اولیه، دسترسی آسان دارند و به ابزار کاری مختصر برای کار نیاز دارند.
صنایع دستی نیاز به سرمایه گذاری مالی سنگینی ندارند و در زمینه محیط زیستی هیچ گونه اثر مخربی ندارند. از امتیازات ویژه این صنایع قابلیت بسترسازی در صنعت گردشگری و ایجاد درآمد مکمل و قدرت اشتغال زایی است. این صنایع داخلی اگر مورد حمایت قرار گرفته و سرمایه گذاری صحیحی بر روی آنها صورت گیرد، درآمد بیشتری خواهند داشت و طبیعی است که رشد و افزایش تولید در این زمینه تاثیر مستقیم بر درآمد سرانه کشور خواهد داشت. بدیهی است که با بسترسازی و توسعه سرمایه گذاری در این زمینه، نرخ اشتغال نیز افزایش می یابد و به همان میزان، آسیب های اجتماعی و فرهنگی کم می شوند.
نظر کاربران
