استنداب کمدی

استنداپ کمدی چیست

#استند آپ کمدی(Comedy Stand Up) سبکی از کمدی ست که در آن کمدین(comedian) در برابر بینندگانش می ایستد و مستقیم با آنها صحبت می کند. استند آپ کمدی مثل یک تئاتر با اجرای یک نفره است با این تفاوت که آن یک نفر معمولا نقشی بازی نمی کند و هدف از سخنان در درجه اول خنده بینندگان است.

روش های استندآپ کمدین ها با یکدیگر بسیار متفاوت است. از روش بمباران جوک های کوتاه پشت سر هم مثل کارهای جیمی کار تا داستان های طولانی لنی بروس(Lenny Bruce) یا سبک روایت گفت وگویی ادی ایزارد(Eddie Izard). برخی از کمدین ها از موسیقی، ابزار تئاتر یا حتی شعبده هم استفاده می کنند.

استند آپ معمولا در کلوب های کمدی، بارها، کلوپ های شبانه، کالج ها و تئاترها اجرا می شود و از طریق اینترنت یا تلویزیون یا دی وی دی پخش می شود.

این ژانر(genre) هنری به دلیل ارتباط مستقیم با تماشاگر معمولا کمتر تحت تاثیر سانسور رسانه ای قرار می گیرد و به این ترتیب آرام آرام تبدیل به یک ژانر منتقد و حتی اعتراضی شد و سبک های مثل استندآپ کمدی سیاه هم که با خنده و طنز سعی در نشان دادن مشکلات جامعه داشت ظهور کرد و اتفاقا بسیار هم موفق بود .

از آنجا که به شکل خنده داری خندیدن به فلاکت ها و نقطه ضعف ها و بدبختی بسیار راحت تر است و کمدین های سیاه کارهای شان معمولا طنز بیشتری دارد.

بسیاری از مسائل ناگفته یا ممنوع در اجراهای استند آپ به راحتی بیان می شود. البته هزینه هایی هم برای کمدین ها داشته است. زندان رفتن لنی بروس به خاطر استفاده از زبان شنیع و دستگیر شدن جرج کارلین به خاطر جوک معروف هفت کلمه که نمی توانیم در تلویزیون بگوییم از نمونه های مشهور آن است.

تاریخچه استند آپ کمدی

استندآپ کمدی حداقل در شکلی که امروزه از آن می شناسیم، یک پدیده جدید به حساب می آید. ایالات متحده آمریکا جایی است که به عنوان مکان زایش این هنر به شکل امروزی آن شناخته می شود، و ریشه آن در این کشور به سخنرانان طنزی همچون مارک تواین(Mark Twain) باز می گردد که در قرن نوزدهم در سراسر آمریکا سفر کرده و کار خود را ارائه می کردند. این شیوه از سخنرانی طنز در دهه های آغازین قرن بیستم تبدیل به سرگرمی توده مردم در برنامه های وودویل(گونه ای از تئاتر که در آن انواع برنامه های سرگرم کننده اجرا می شود) شد.

برنامه های کمدی از اجزای اصلی برنامه های وودویل Vaudeville (سرگرم کننده) به شمار می رفتند، اما در آن دوران برنامه کمدی توسط یک گروه ارائه می شد، که به جای صحبت با تماشاچیان با یکدیگر سخن می گفتند. اما در این میان تعداد انگشت شماری از بازیگران همانند فرانک فی برای استعدادشان در بداهه گویی در وودویل مشهور بودند. این سبک اجرای تک نفره پس از آن در دهه های 30 و 40 میلادی رشد کرد و به مرور زمان کامل تر شد.

در این میان کسی که شاید بیشترین سهم را در تبدیل کردن استند آپ کمدی به یکی از اجزای اصلی سرگرمی های عامه پسند آمریکا برعهده داشت، باب هوپ(Bob Hope) بازیگر وودویل بریتانیایی بود. هوپ که خودش از تمجیدکنندگان فرانک فی به شمار می رفت، سبک خاص خود در اجرای برنامه را ابداع نمود، و از سال 1938 کار مجری گری یک برنامه رادیویی را آغاز کرد. او برای جذاب نگاه داشتن برنامه هفتگی خود، و حفظ تازگی برنامه هایی که به صورت مکرر برای نظامیان اجرا می کرد، یک تیم از نویسندگان را استخدام کرد، تا با پیگیری اخبار روز و شایعات رایج در شهرها و پایگاه های نظامی که او در آن ها به اجرای برنامه می پرداخت، مواد لازم برای اجراهای او را مهیا کنند.

شیوه کلاسیک استندآپ کمدی هوپ به مرور راه خود را به عصر تلویزیون باز کرد، و تبدیل به یکی از اجزای اصلی برنامه های متنوع همانند شوی تلویزیونی اد سالیوان(Ed Sullivan) شد. در دهه 50 میلادی موج جدیدی از کمدین های استند آپ نمایان شدند، که دیگر شیوه مکانیکی لطیفه گویان پیشین را به کارنمی بردند. پیشگام این نسل از کمدین ها مورت سال بود، که از سوی بسیاری به عنوان اولین استند آپ کمدین مدرن در نظر گرفته می شود. مورتون لیون(Morton Lyon) سال بازیگر و کمدین کانادایی الاصل آمریکایی، نخستین کسی بود که با ظاهری معمولی در برنامه های خود ظاهر می شد و در کمدی خود به صورت هوشمندانه ای از موضوعات مبتنی بر حقیقت و سیاسی استفاده می کرد. او کسی بود که به دیگر کمدین ها نشان داد که استند آپ کمدی می تواند هوشمند، شخصی و درگیر مسائل جامعه باشد.

پس از آن هنرمندان بسیاری هم چون باب نیوهارت، شلی برمن و تیم کمدی مایک نیکلاس و الن می، هر یک به نوبه خود چیز تازه ای در کار استندآپ کمدی ارائه کردند. حتی هنرمندان آمریکایی آفریقایی تبار از استند آپ کمدی به عنوان پایگاهی برای اظهار نظرهای گزنده درباره تبعیض نژادی در دوران جنبش حقوق مدنی آمریکا استفاده می کردند. لنی بروس با نام واقعی لئونارد آلفرد اشنایدر یکی از تاثیرگذارترین چهر ه های استند آپ کمدی در میان این نام ها است. او بیشتر دوران کاری خود را در کلوب های کوچک به اجرای برنامه پرداخت. این کمدین در برنامه های خود به حساس ترین و مورد احترام ترین موضوعات آمریکا حمله می کرد. او چهره عریان خود را، بیش از هر کمدین پیش از خود برای تماشاگران به نمایش می گذاشت. این کمدین به خاطر کارهای خود بارها دستگیر شد و مدت های زیادی درگیر مسائل قانونی بود، چیزی که به قیمت از بین رفتن کارش تمام شد. او در سال 1966 و در اثر استفاده بیش از حد از موادمخدر درگذشت.

پس از خلاقیت ها و ابداعات لنی بروس در کار استندآپ کمدی در دهه 60 میلادی، شکل جدیدی از کار استندآپ کمدی در دهه 70 میلادی از راه رسید. استندآپ کمدین های جدید سریع تر و نرم تر بودند، و مسائل شخصی را با موضوعات سیاسی-اجتماعی تلفیق می کردند. کمدین های این نسل تنها ستاره نبودند، بلکه تبدیل به نماد های دهه 70 شدند. از چهره های شاخص این دوره می توان جرج کارلین و ریچارد پریور را نام برد. یکی از نکات جالب در این میان این است که بیان چیزهایی که روزگاری باعث زندانی شدن لنی بروس می شد، سبب ساز شهرت کارلین در دهه 70 میلادی بود.

اگر دهه 70 میلادی را به عنوان زمان مقبولیت و شهرت استندآپ کمدی میان مردم در نظر بگیریم، دهه 80 میلادی زمان انفجار استندآپ کمدی بود. در آن دوران کلوب های کمدی زیادی در سراسر آمریکا مشغول به کار بودند، به گونه ای که در هر گوشه آمریکا استندآپ کمدی حضور داشت. این حضور فراگیر سبب ساز شهرت کمدین ها در دهه 80 بود. در حالی که کسانی همانند جرج کارلین و رابین ویلیامز از دهه 70 هم چنان به موفقیت های خود ادامه می دادند، نام های جدیدی همانند ووپی گلدبرگ، دنیس لیری، استیون رایت، رزی اودانل و دیگران تماشاگران زیادی را مجذوب خود کردند.

در پایان دهه 80 میلادی استندآپ کمدی به اوج محبوبیت خود رسیده بود. کلوب های کمدی در هر گوشه آمریکا به چشم می خوردند، و استند آپ کمدین ها در برنامه های تلویزیونی حضور چشمگیری داشتند. اما این گستردگی و افزایش زیاده ازحد کلوب ها در بازار اثر مخربی نیز داشت. نیاز کلوب ها برای نمایش های هر شب بدین معنا بود که به مرور از کیفیت کار کمدین ها کاسته خواهد شد. نمایش بیش از اندازه کمدی در این دوران سبب شده بود که تمیز دادن کار خوب از بد دشوار شود ( این واقعیت که کمدین ها همه جا حضور داشتند، بدین معنا بود که کمدین های بد هم زیاد شده بودند.) در نتیجه بسیاری از کلوب ها بسته شدند و بسیاری از برنامه های کمدی تعطیل شد. در این میان برنامه های طنز تلویزیونی برخی از درخشان ترین استعداد های استند آپ کمدی را بلعیدند. برای نمونه بیل کازبی که تبدیل به پایه برنامه تلویزیونی محبوب شبکه NBC به نام شوی کازبی شد و یا جری ساینفیلد(Jerry Seinfeld) که برنامه ساینفیلد را تبدیل به یکی از موفق ترین طنزهای تلویزیونی دهه نود کرد.

هرچند که استندآپ کمدی در آغاز دهه 90 میلادی با افول روبه رو شد، اما با پایان دهه 90 و ورود به قرن 21 استندآپ کمدی دوباره از خاک برخاست. در این دوران برنامه هایی مانند پادشاهان اصیل کمدی دوباره رونق را به سالن های نمایش بازگرداندند. کریس راک یکی از چهره هایی است که در این دوران به اوج رسید و تبدیل به یکی از بزرگترین چهر ه های عرصه استند آپ کمدی شد. اکنون به نظر می رسد که استندآپ کمدی دوباره به روزهای طلایی خود بازگشته است، و از کلوب ها تا تلویزیون و اینترنت بیش از پیش فرصت دیده شدن و پیدا کردن تماشاگران جدید مقابل استندآپ کمدین ها قرار دارد.

استنداپ کمدی در ایران

در ایران به اندازه جهان این نوع کمدی مورد توجه نبوده. بیشتر از هر چیز تقلید صدا و تعریف کردن لطیفه های بی مزه و گاهی بی ادبانه بخشی از تاریخ استندآپ کمدی در قبل از انقلاب را شامل می شده. برای همین هم فردی مثل سید کریم برادران تقدسی میان استندآپ کمدین ها آمده.

اما بهترین اجراها میان قدیمی ترهای این کار، قطعا متعلق به منوچهر نوذری و علی تابش بودند. اما بعد از انقلاب حمید ماهی صفت، حمید ریوندی، امیر کربلایی زاده و... نام های مشهور این رشته بوده اند. اگرچه آن ها هم کمتر به وجه انتقادی، آن طور که در آمریکا مشهور است پرداخته اند. اما به هر حال اجراهای تک نفره شان قابل توجه و رگبار شوخی ها در آثار آنها از نکات برجسته است.

بین ایرانی های مقیم خارج از کشور هم چندین کمدین مشهور وجود دارد؛ ماز جبرانی و مکس امینی دو نمونه از این کمدین ها هستند که آثارشان به شدت مورد توجه مخاطبان خارجی قرار گرفته است. اما خندوانه# این نوع از کمدی را وارد فاز تازه ای کرده. معذوریت های عرفی و شرعی، خود به خود باعث شد طنزنویس ها و کمدین ها دنبال راه های تازه ای برای شوخی نویسی و اجرا باشند.

آنچه در خندوانه اتفاق می افتد، سختی کار کمدین ها را نشان می دهد. اینجا شوخی کلامی و حرف بی ادبی ممنوع است. سوژه های جنسیتی و سیاسی ممنوع است و بحث های روزمره درباره اقتصاد هم ممکن است باعث سوءتفاهم باشد. آنچه این روزها می بینیم به همین دلیل چشم گیر و ارزنده است. این نوعی کمدی است که هم انتقادی است و هم ساختارشکن نیست؛ نوعی از طنز که دست کم در تلویزیون جایش خالی بود.

دیوار چهارم در استندآپ چیست؟

دیوار چهارم در هنر اصطلاحا به دیوار نامرئی گفته می شود که بین هنرپیشگان و تماشگران وجود دارد.

بر خلاف یک بازیگر، یک کمدینی که کار استندآپ کمدی انجام می دهد فقط وابسته به استعداد خودش است و همه چیز به توانایی شخصی او برمی گردد. یک بازیگر معمولا دیالوگ(dialogue) دارد و یک تیم از بازیگران دیگر با او در نمایش همراه هستند و می تواند بر آن ها تکیه کند ولی شوی کمدی فقط روی یک فرد با استعداد او بر بداهه گویی و انجام کار های خنده آور تمرکز دارد. نمایش های کمدی اشکال مختلفی دارند. از دسته نمایش های کمدی می توان به تقلید صدا، بیان حوادث سرگرم کننده که ممکن است گاهی حتی یک داستان را تشکیل دهد، تعریف نمودن جوک و ... اشاره کرد. این نمایش ها را در تقریبا هر نقطه مانند باشگاه ها، کافه ها و گروه ها می توان انجام داد. این هنر رفته رفته دچار تغییرات بسیاری در نوع عملکرد شده است. این دلقک بازی ها از زمان واریته (Vaudeville) و زمان هنرمندان قدیمی مانند جورج برنز، باب هوپ و جک بنی آغاز شد. در دهه1960 و 70 نوازندگان جدید با یک رویکرد متفاوت این نمایش را ایفا می کردند. کمدی های جدید همواره یک پیام کمدی به همراه داشت. در این گونه کمدی ها محتوای سیاسی و موضعی به منظور بالا بردن مسائل اجتماعی و تغییر تفکر مردم استفاده می شد.

استندآپ کمدین های معروف ایرانی

از چارلی چاپلین(Charlie Chaplin) نقل قولی هست که میگه زندگی در نمای کلوزآپ تراژدیه(Close Up Tragedy) و در نمای لانگ شات(Long shot) کمدی. وقتی به این نقل قول دقت میکنیم میبینیم خیلی شبیه کاریه که یه کمدین انجام میده، در واقع یه استنداپ کمدین با موضوعات جدی که تو زندگی مردم اتفاق میفته بطور خلاقانه ای بازی میکنه و اونا رو بهم مربوط میکنه و به شما نشون میده زندگی چقدر میتونه شبیه به یه شوخی خنده دار باشه.

در اینجا فهرستی از ۵ کمدین معروف که در عرصه کمدی و طتز درخشیده اند را آورده ایم. این فهرست شامل گرانترین و بهترین شومن ها می باشد که بعد از انقلاب اسلامی جنگ های شادی و کنسرت های خنده آنها بیشترین طرفدار را داشته است.

حسن ریوندی

ریوندی به عنوان اولین کمدین مطرح در ایران شناخته می شود. چهره ای که عمده محبوبیت خود را بواسطه مطرح کردن طنزهای اجتماعی و تقلید صدا بدست آورده است. نکته قابل توجه این است که ریوندی بنیانگذار کنسرت خنده در ایران می باشد و از رشته تربیت بدنی و شغل دبیری به عرصه طنز و کمدی وارد شده است. وی متولد ۱ فروردین ۱۳۵۵ در سبزوار بدنبا آمد . فارغ التحصیل رشته تربیت بدنی در مقطع کارشناسی از دانشگاه تربیت معلم سبزوار بوده و ۱۸ سال سابقه دبیری ورزش دارد. ریوندی فعالیت طنز خود را با تقلید صدای شخصیت های کارتونی شروع کرد و سپس به تقلید صدای خوانندگان سنتی ایران از جمله شهرام ناظری و خوانندگان پاپ همچون ناصر عبداللهی و علیرضا عصار پرداخت. همچنین وی در انتهای اجرای برنامه اش با مجریان شوخی می کند.

حامد آهنگی

حامد آهنگی استنداپ کمدین و مجری ایرانی است. آهنگی از سال ۱۳۷۲ فعالیت هنری خود را شروع کرد و از سال ۱۳۸۰ به اجرای نمایش کمدی در جنگ های شبانه پرداخت. وی در این کنسرت ها با مطرح کردن طنزهای اجتماعی و شوخی های سرگرم کننده به اجرای برنامه می پردازد. آهنگی دارای مدرک کارشناسی و دکترای افتخاری از دانشگاه علوم و فنون می باشد. او در زمینه بازیگری،نمایشنامه نویسی و کارگردانی نیز فعالیت داشته و اکنون در تلویزیون هم حضور دارد.

از سال ۱۳۹۰ فعالیت خود را در جزیره زیبای کیش به صورت جنگ های شبانه آغاز کرد. وی اولین بار در سال ۱۳۹۵ وارد برنامه خندوانه شد. یکی از موفق ترین برنامه هایی که حامد آهنگی اجرا کرده است، جنگ شب های کوروش می باشد که در پردیس سینمایی کوروش برگزار شد و با استقبال بی نظیر مردم مواجه شد.

امیر کربلایی زاده

امیر کربلایی زاده بازیگر تئاتر و سینما متولد ۱۳۵۸ در تهران می باشد. وی اولین فعالیت های هنری خود را در سال ۱۳۶۸ با ورود به کلاس های آموزش تئاتر در کانون فرهنگی هنری شهید مطهری آغاز نمود و در سال های ۱۳۶۹-۱۳۷۲ رتبه اول را در مسابقات تئاتر کشور کسب نمود. وی درر سال های ۱۳۷۸ و ۱۳۷۹ برنده دیپلم افتخار بازیگر اول در جشنواره سراسری تئاتر دانشجویی مراکز عالی سراسر کشور شد. وی در سال ۱۳۷۷ با حضور در نمایش تلخ بازی قمر در عقرب به کارگردانی شهره لرستانی وارد مجموعه تئاتر شهر شد و در سال ۱۳۹۱ با حضور در فیلم روز روشن حسین شهابی به سینمای ایران معرفی شد. کربلایی زاده در رابطه با استند آپ کمدین های معروف گفته است قبل از انقلاب فعالیت هایی از استندآپ کمدی و طنز مایه از هنرمندانی چون منوچهر نوذری و علی تابش دیده ایم اما پس از انقلاب اولین کسی که با تعریف درست اروپایی و امریکایی آن، کمدی ایستاده را به صورت مستقل در ایران اجرا کرده است، خود او بوده است که در حضور اساتید و چهره های سینما امین تارخ، داریوش مودبیان، شیرین بینا، گلاب آدینه، هدایت هاشمی، خسرو احمدی، علیرضا نادری،پانته آ بهرام اجرا داشته و بعد از آن هم در برنامه خندوانه در قالب مسابقه حضور پیدا کرده است. وی در دی ماه سال ۱۳۹۴ در فرهنگسرای ابن سینا در شهرک غرب نیز اجرای استند آپ کمدی داشته و افرادی چون: همایون اسعدیان، مازیار میری، شیرین بینا، هادی کاظمی، امیر مهدی ژوله، مجید آقا کریمی، نیما رییسی، هدایت هاشمی، پانته آ بهرام، گلاب آدینه از این اجرای کمدی بازدید و استقبال کردند.

اکبر اقبالی

اقبالی یکی دیگر از بهترین استندآپ کمدین های ایران است. وی کمدین و طنز پرداز متولد سال ۱۳۵۸ واهل آذربایجان می باشد. وی دراری مدرک دکترای بازیگری می باشد که سالهاست فعالیت کمدی انجام می دهد و خنده بر لب های مردم میاورد. اکبر اقبالی در گذشته در نمایشی تحت عنوان پازل شو فعالیت داشته و هم اکنون تهیه کننده و هنرمند شو ستارگان رنگارنگ است و به شهر های مختلفی سفر کرده و به اجرا میپردازد. جنگ ستارگان رنگارنگ برنامه بسیار شاد و مهیجی است و در عین حال تنوع زیادی در برنامه های خود دارد و یکی از بخش های این برنامه مهیج، نمایش طنز با اجرای اکبر اقبالی می باشد. البته وی در تمامی بخش ها، نقش آفرینی می کند. بخش های دیگر برنامه شو ستارگان رنگارنگ شامل بخش حرکات اکروباتیک و بخش مسابقه بوده که بیشتر برای خنده و سرگرمی برگزار می گردد و در پایان به برندگان جوایزی اهداء می گردد. لازم به ذکر است مجری برنامه نیما ساحلی می باشد که به همراه اکبر اقبالی در اجرای برنامه نقش آفرینی می کند.

امیر مهدی ژوله

ژوله سال ۱۳۵۸ در تهران بدنیا آمد. وی فیلمنامه نویس، بازیگر، کمدین و روزنامه نگار می باشد. از مشهورترین فعالیت هایش، سریال های طنز مهران مدیری و حضور در مسابقه خنداننده برتر سال ۱۳۹۴ می باشد. مطالب طنز وی در مورد فوتبالیست ها و خواننده های زیرزمینی بود، او در این مسابقات به همراه مهران غفوریان جایگاه اول را از آن خود نمود. امیر مهدی ژوله متاهل می باشد و یک فرزند دختر به نام گندم دارد.

ماز جبرانی

مازیار جبرانی (به انگلیسی: Maziar Maz Jobrani) معروف به هادی مسعودی، بازیگر سینما و استندآپ کمدین ایرانی است. وی در ۲۶ فوریه ۱۹۷۲ در تهران به دنیا آمد.

ماز جبرانی، به جز اجرای برنامه های کمدی، مانند تورِ محور شرارت در سال ۲۰۰۷، که تیتر آن به سخن معروفِ جرج دبلیو بوش دربارهٔ ایران، عراق و کرهٔ شمالی اشاره دارد، در تعدادی سریال و فیلم سینمایی نیز در آمریکا حضور داشته است.

جبرانی در شهر تهران، ایران به دنیا آمد و خانواده او در سال ۱۹۷۸ یعنی در زمانی که مازیار ۶ سال داشت به شهر کالیفرنیا مهاجرت کردند و کودکی خود را در شهر تیبورون در ایالت کالیفرنیا سپری کرد؛ او دوران دبیرستان خود را در دبیرستان ردوود در لارکسپور گذراند.
مازیار جبرانی تحصیلات عالی خود را در رشتهٔ علوم سیاسی و ایتالیایی در دانشگاه برکلی ادامه داد و موفق به دریافت مدرک B.A. شد؛ سپس در دورهٔ Ph.D. در دانشگاه کالیفرنیا لس آنجلس ثبت نام کرد. در همین زمان بود که تصمیم گرفت به رؤیای کودکی خود که اجرا و بازیگری در سبک کمدی بود دست پیدا کند.
وی با حضور در برنامه منوتوپلاس اظهار کرد که لقب پلنگ صورتی ایرانی به ایشان اشتباه رسانه ای بوده و فقط الهام شخصیت ایشان در یکی از فیلم هایشان (جیمی وست وود) می باشد.

مکس امینی

مکس امینی متولد ۲۹ شهریور ۱۳۶۰ کمدین ایرانی آمریکایی است.

ماکس امینی از پدر و مادری ایرانی در توسکان در ایالت آریزونای آمریکا متولد و در شرق امریکا بزرگ شد. او در سال 1383 از دانشکده تئاتر، فیلم و تلویزیون دانشگاه کالیفرنیا در لس آنجلس فارغ التحصیل گردید.

در این مقاله ما در تلاش بودیم که به صورت تمام و کمال اطلاعات مفید و کاربردی راجب هنر استندآپ کمدی بیان شود. به طور کل میتوان گفت که این هنر بسیار سخت است و برای موفق شدن در استند آپ کمدی علاوه بر علم بازیگری نیاز به علم بسیاری در حوزه روانشناسی، جامعه شناسی و... لازم است.